مدرسه‌سازی و بازتولید افراطیت

چهار سالگی طالبان؛ بخش چهارم

سه روز قبل وزارت معارف طالبان اعلام که در یک سال گذشته، چهار هزار مدرسه‌ی دینی جدید در سراسر کشور ایجاد شده است. منصور احمد حمزه، سخن‌گوی وزارت تاکید کرد که این اقدام، بخشی از تلاش‌های طالبان برای بهبود وضعیت آموزشی در کشور است. این وزارت افزوده است که بیش از یک میلیون و ۲۰۰هزار دانش‌آموز در مدرسه‌های دولتی و خصوصی ثبت نام کردند که ۴۰ درصد آنان دختران هستند. هم‌چنین، گزارش‌های منتشر شدند که هر هفته یک مدرسه در اکثر ولایات ساخته خواهد شد. مقام‌های طالبان گفته‌اند که دولت گذشته، مدارس دینی را تخریب می‌کرد. مانع فعالیت عالمان دین می‌شد و میان نسل جوان و دروس شرعی گسست ایجاد شده بود، اما حالا امارت به هر جای‌که گام بگذارد، یک مدرسه ساخته می‌شود. «هر هفته یک مدرسه دینی» شعارشان است. در حال حاضر، شتاب بر سر عملیاتی ساختن این برنامه، افزایش یافته است. آنان مدعی اند که جمهوریت، زمینه‌ساز فعالیت‌های غیردینی بود و در دو دهه‌ی گذشته اعتقادات مذهبی مردم را اسیب زد.

تمرکز این گروه در خصوص ساخت مدارس دینی افزایش یافته است. آمارهای منتشرشده نشان می‌دهند که بیش‌تر از سه‌هزار مسجد در سراسر افغانستان ساخته شدند که برخی‌ها تا ۳۵ میلیون افغانی هزینه برداشته است. امامان و خطیبان مساجد را که با اندیشه‌ی آنان هم‌سو نباشند، برکنار کردند و افراد متعلق به خودشان را جایگزین ساختند.

رهبران طالبان، آموزش‌های اسلامی و دینی را نسبت به علوم معاصر ترجیح می‌دهند. علوم انسانی را مغایر ارزش‌های اسلامی معرفی می‌کنند. محتوای درسی را با نهایت محدودیت می‌سازند. با این ترفند به راحتی، افراط‌گرایی گسترش پیدا می‌کند و نیز زمینه را برای هم‌سوسازی با باورهای این گروه مساعد می‌سازد.

شماری از کشورهای اسلامی در این زمینه با طالبان هم‌کاری دارند. ترکیه با هزینه‌ی بیش‌تر از یک میلیون دالر یک مدرسه دینی در ولسوالی «نرخ» میدان وردک ساخت. این مدرسه ظرفیت گنجایش بیش‌تر از دوهزار طلبه‌ی دینی را دارد. هم‌چنین، بنیاد خیریه «ایدیف» متعلق به ترکیه پنج مسجد به شمول یک مسجد با ظرفیت حضور حدود ۴۰۰ نمازگزار در تپه‌ی وزیر اکبرخان شهر کابل ساخته است.

با سرنگونی دولت قبلی و افزایش مدارسی دینی، حضور دختران و پسران به مدارس گسترش یافت. آمار دختران برای پیگیری آموزش‌های دینی رو به افزایش است. افزایش هفته‌وار ساخت مدارس دینی با کمک مالی طالبان یکی از نگرانی‌های جدی محسوب می‌شود. این گروه، اجرای شرعیت اسلام را از جمله اولویت‌های اصلی دولت‌داری خود می‌دانند و مدعی استند که در این مورد انعطاف و گذشت نشان نخواهند داد. عقاید زن‌ستیزانه، دشمنی علیه علوم معاصر، نگاه ابزاری به دین و عدم سازش با مخالفان سیاسی دیدگاه‌های غالب است.

بدون شک با ساخت مدارس دینی، دست نیازمندی‌شان از ناحیه‌ی سربازگیری نسبت به گذشته، کوتاه‌تر خواهد شد. نسل تازه از جنگ‌جویان جوان و سخت‌کوش را تربیت و آماده نبرد می‌سازند. قرائت‌های تندروانه طالبان جزو مباحث اصلی دروس مدارس پنداشته می‌شوند.

بارها مقام‌های ارشد طالبان به صراحت گفتند که مدارس دینی نسبت به آموزش‌گاه‌های چون مکتب و دانش‌گاه با ارزش‌تر است. به باور آنان، افرادشان ماستری و دکتری ندارند اما روحانی و دین‌دار هستند. این نماد برتری خواهد بود. ایدیولوژی موجود ریشه در افراطیت و سرکوب مخالفان دارد. بنیاد اصلی این اندیشه از مدارس دینی ناشی می‌شود که با قرائت‌های تحریف‌شده‌ی آفرینش‌گران سازگاری دارد.